Naar aanleiding van de post van vorige week vroeg een lezer hoe dat nou zat: bomen die water uitademen? Bomen hebben toch juist, net als alle planten, water nodig? waarom al die moeite doen met wortelstelsels en zo, om vervolgens de boel gewoon weer uit te ademen?
Dat is een goede vraag, en ik heb het antwoord dus hier gaan we. Het wordt een beetje wetenschappelijk, maar van een beetje wetenschap is nog nooit iemand doodgegaan.
Eh... van een beetje lezen over wetenschap is nog nooit iemand doodgegaan. Voor talloze wetenschappers (Marie Curie voorop) en proefkonijnen (zowel mensen als andere dieren) is deelname aan de wetenschap niet zonder consequenties gebleven. Maar u lezer, bent veilig in mijn handen, dat beloof ik.
Een boom haalt, met zijn wortels, water uit de grond. Dat gebeurt via een proces genaamd osmose. Osmose kun je makkelijk waarnemen: houd maar eens de punt van een papieren zakdoek in een beker met water. Het water 'kruipt omhoog'. De reden daarvoor is dat water streeft naar een gelijkmatige concentratie; door de hele vloeistof moeten evenveel zouten, suikers, eiwitten enzovoort zijn opgelost. De reden dáár weer voor is een vrij ingewikkeld verhaal uit de thermodynamica, dat ik hier niet ga uitleggen omdat ik het zelf ook niet helemaal snap.
In een plantaardige cel zijn zouten, zuren enzovoort opgelost, en de celwand laat die niet naar buiten. Maar hij laat wél water binnen. Omdat water streeft naar een gelijkmatige concentratie moet het de cel binnenstromen. In theorie totdat de concentratie suikers en zouten binnen de cel even laag is als die erbuiten, maar in de praktijk tot de cel vol is.
Lage planten kunnen door osmose al hun bladeren van water voorzien.
En die bladeren hebben dat water inderdaad nodig: met de waterstof-atomen uit het water, en de koolstof-atomen uit de plant, en met zonlicht als energiebron, maakt de plant koolwaterstoffen zoals suikers en eiwitten. En dat zijn weer de 'bouwstenen' voor de hele plant.
De osmotische kracht van de wortels is niet sterk genoeg om het water tot helemaal bovenin een boomkruin te tillen. Daarvoor moet een sapstroom op gang komen en dat gebeurt via verdamping.
In bladeren zitten cellen die een zeer hoge concentratie zouten etc. in zich dragen. Die trekken, via osmose, water aan. Dat kunnen ze alleen doen als de concentratie hoog blijft. En de concentratie blijft hoog, omdat het invallende zonlicht niet alleen wordt gebruikt om water en CO2 om te zetten in suikers, maar ook om vloeibaar water om te zetten in gas. Verdamping dus. De waterdamp ontsnapt via de huidmondjes die ook de zuurstof naar buiten laten, de concentratie in de mesofylcellen wordt weer fijn hoog en er wordt weer water aangetrokken van beneden. En niet alleen water: de sapstroom is vooral nodig om andere stoffen, zoals mineralen, op de plaats van bestemming te krijgen.
En daarom ademen bomen water.
Niet alleen bomen trouwens: de meeste planten verdampen 98% van al het water dat ze in hun leven opnemen! Een tomatenplant, bijvoorbeeld, verliest op deze manier ongeveer 115 liter water gedurende zijn hele groeiseizoen. Een 16 meter hoge boom kan per uur 220 liter water verliezen.
De consequenties hiervan zijn groot en complex. Neem, bijvoorbeeld, het regenwoud van de Amazone. Dat produceert niet alleen een groot deel van de zuurstof die wij allemaal zo gaarne inademen, het produceert ook waterdamp. Waterdamp die als regen neerdaalt, grotendeels in diezelfde Amazone. Er zijn daar plaatsen die op die manier 88% procent van hun water 'recyclen', maar veel van deze bomen verrichten hun taak, heel sympathiek, ten bate van anderen. Het westelijke Amazonegebied krijgt al zijn water van het regenwoud in het oostelijk Amazonegebied.
Dus wat zou er gebeuren als je, bijvoorbeeld, het oostelijke regenwoud zou omhakken? Oeps!
Er komt ergens een omslagpunt, waarschijnlijk: het punt waarop de oostelijke regenwouden de westelijke niet meer van water kunnen voorzien, en het hele ecosysteem als een kaartenhuis in elkaar dondert.
En wie moet er dan al onze CO2 opvangen?
Aan de andere kant: CO2 is niet het enige boeikasgas.
Waterdamp is er ook een.
Waarmee we kunnen zien hoe buitengewoon complex het hele systeem is.
Als je over zo'n ingewikkeld kronkelend pad wandelt - zou je dan niet een beetje op je passen moeten letten?
Geen opmerkingen:
Een reactie posten